Beytüşşebap

Beytüşşebap’la ilgili şu sonuçlara varıyoruz.

İlçeye (yani idari bölgeye) adını veren “eski” Beytşebab veya Bethşebab veya Bêşebôbugünkü kasaba değil, onun yaklaşık 6 km güney-güneybatısında şimdiki resmi adı Hisarkapı olan tepe üzerindeki kasır/hisar. Buna halen Qesrik/Kasrikadı da veriliyor. Bu kelime Ermenice “kalecik” demektir, belki Farsça ve Kürtçede de aynı anlama gelebilir, bilmiyorum.

Kasrın eski hali yandaki minyatür veya temsili resimde görülüyor. Bir arkadaşımızın verdiği bilgiye göre Bê adıyla da bilinirmiş, Hekari beyliği şehzadelerinin ikametgâhı imiş. Hekarili Pertew Beg’in (1777-1841) şiirlerinde geçermiş. Bê Arapçası beyt, Asuricesi beth olan sözcüğün yerel telaffuzudur, bölgede sayısız yer adında geçer, “hane, konak” demektir. Böyle olunca Beyt Şebab “gençler evi” anlam kazanıyor.

Arkadaşımız “Ermenilerle Süryanilerle alakası yoktur” demiş, ki bir bakıma haklı. Fakat unutmamalı ki Hekkari beyliği 15. yy’da Pinyaniş aşiretinden Kürt beglerinin yerel Nasturi/Asuri toplumunun desteğiyle onlar üzerinde kurmuş oldukları egemenliğin adıdır; 19. yy’a (1840’lara) dek kuvvetli bir Asuri alt damarı taşır.

Halen kasrın yerinde yeller esiyor. Google Earth 43° 7' 9'' D, 37° 32' 42'' K noktasında görüldüğü kadarıyla hemen dibine modern bir yerleşke, muhtemelen askeri garnizon yapılmış.

Şimdi ilçe merkezi olan kasabanın öz adı Elık, tamlama hali Elki yahut Elkê. 2011’de kısaca ziyaret etmiştim.

*

Bir başka arkadaşımızın sorguladığı Qesrigo Kantarvaz veya buna benzer bir adı olan yer orası değil görünüyor mamafih. 1950’lere dek Van iline bağlıymış ve gayrimüslim nüfusu ve/veya mülkiyet iddiaları varmış. Bu durumda, Beytüşşebap ilçe merkezinin kuzeydoğusundaki Faraşin veya resmi adıyla Yeşilözbölgesini düşünmek lazım. Burası vahşi dağlarla çevrili olağanüstü izole bir vadi. Yüzölçümü bakımından Türkiye’nin en büyük köylerinden biri, çünkü vaktiyle bir değil yirmi pare köy veya mezraymış, şimdi hepsi terk edilmiş. Esasen Beytüşşebap’tan çok kuzeyindeki eski Norduz ilçesine/diyarına ait olan bir yer. Sanırım Beytüşşebap’ın aksine burası yakın tarihe kadar asimile edilememiş ve bilahare temizlenmiş bir gayrimüslim yurduymuş. Bir dönem çok merak etmiş ve görmek istemiştim, nasip olmadı. Yirmi köyün adlarını da hiçbir kaynaktan bulamadım. Bilen ve paylaşmak isteyen varsa makbule geçer.

Yıllar önce Karaköy’deki Türk-Ortodoks kiliselerinden birinde bakıcı aileyle ayak üstü sohbet etmiştim. Kürt müsünüz diye sordum. Yok haşa, Beytüşşebaplıyız, Protestanız dediler. Sanırım burada “Protestan”, Protestan kilisesine mensup Ermeni veya Asuri demek olmalı. Kürtçeden başka dil bilmiyorlardı.

TC o bölgede, ya da en azından o bölgede diyelim, hoyrat ve zalim bir askeri işgal rejiminin adıdır. Bunu görmek lazım.