Araca Geniş Lastik Takmak - Geniş Lastik Zararları ve Yakıt Tüketimi

Geniş Lastik Zararları ve Avantajları – Araca Geniş Lastik Takmak

Bazı araçların daha geniş lastiklere veya daha büyük lastiklere sahip olduklarını görmekteyiz.

Otomobil üreticileri, tasarladıkları araçlar için en uygun lastik genişliklerini ve lastik (jant) çaplarını belirlemiştir. Bu ölçülerin belirlenmesinde, aracın yakıt tipi (dizel – benzinli), motor hacmi, motor gücü ve torku, aracın şasi-karoseri yapısı, aracın sınıfı (A, B, C, E segmentleri gibi), aracın konsepti, aracın kullanım amacı ve araçtan beklentiler gibi faktörler etkili olmaktadır. Otomobil üreticileri tüm bu faktörleri göz önünde bulundurarak araç için en uygun lastik genişliği ve jant çapı seçimini yapmaktadır.

(Bkz: Jant Büyütmek - Araca Daha Büyük Jant Takmak)

Günümüzde yüksek beygir gücüne sahip spor otomobil modellerinde büyük jant çapına sahip ve geniş (ince yanak) lastikler kullanılmaktadır. Jantın büyük olmasıyla, lastiğin geniş olması beraber bulunan bir özellik olsa da, jantın büyük olmasıyla, lastiğin geniş olması farklı şeylerdir, farklı etki ve sonuçlar doğurmaktadır. Burada sadece lastiğin geniş veya dar olması özelliğinden bahsedeceğiz.

Geniş Lastik Yakıt Tüketimini Etkiler Mi? Aracı Yorar mı?

Geniş lastiklerin yuvarlanma direnci, dar lastiklerden daha fazla olduğu için araca geniş lastik takmak yakıt sarfiyatını arttıracaktır. Geniş lastikli araçlar daha çok yakar. Yuvarlanma direnci fazla olduğundan, eksisine göre aracı daha fazla yoracaktır. Özellikle düşük tork ve güç değerlerine sahip araçlarda lastik genişliğini arttırmak olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Geniş Lastik Zararları Nelerdir?

*Geniş lastikler genelde daha fazla yakıt tüketimine sebep olur,

*Daha fazla motor gücü ihtiyacı (daha büyük hacimli motor veya daha güçlü motor ihtiyacı),

*Yağmurlu havalarda daha düşük yol tutuşu, özellikle su birikintilerinden hızla geçerken oluşan “su yastığı” sebebiyle daha kolay kayma eğilimi. Dar lastikler su birikintisini daha kolay yarar, yola temas eder ve suyu daha kolay tahliye eder, yol tutuşu daha fazla olur.

*Karlı yollarda (özellikle taze kar) daha düşük yol tutuşu meydana gelir, çünkü daha geniş lastikler zemine daha az basınç uygular. Rally araçlarının karlı yol etaplarında daha dar ve çivili lastikler kullandıkları görülebilir.

*Direksiyon yönlendirmelerinde daha düşük sürüş hissi, kayma olasılığını daha az hissetme durumu.

*Aracın orijinalde daha dar olan lastiklerinin sökülüp yerine daha geniş lastiklerin takılması durumunda, özellikle süspansiyon sisteminde modifikasyonlar gerekir ve kullanımda çeşitli problemlere yol açabilir.

*Araca daha geniş lastikler takmak, tam dönüşlerde lastiğin çamurluğa sürtmesine veya araç yüklü olduğunda ve yere oturduğunda (özellikle arka tekerlerin) çamurluk eteklerine sürtmesine, ses yapmasına ve lastikte şerit halinde aşınmalara sebep olabilir.

*Daha geniş lastikler takmak, aracın ön düzen ayarlarında ( ön düzen geometrisinde, toe-in, kamber, kaster  ) yeniden ayarlamalar yapılmasını gerekli kılar. Bazı sorunlara sebep olabilir.

*Daha geniş lastikler sürüş anında daha fazla lastik sesi üretir.

*Diğer şartlar göz ardı edildiğinde, geniş ve ince yanaklı lastiklerin yanak esneme mesafesi az olduğundan, konfor nispeten düşecektir.

(Karlı etaplarda rally araçlarının kullandıkları ince ve çivili kar lastikleri)

Geniş Lastik Avantajları Nelerdir?

*Geniş lastiklerin yanakları daha dardır ve özellikle dönüşler daha iyi yol tutuşu sağlar. Dar ve yanak yüksekliği fazla olan lastiklerin dönüşlerde esneyerek burkulduğu gözlemlenebilir, geniş lastikler bu açıdan daha stabildir.

*Daha geniş lastiklere yola daha az basınç yaptıklarından, daha az aşınır.

*Daha geniş lastikler ince yanaklıdır, ince yanaklı lastikli araçlar yere daha yakın olur. Yani aracın ağırlık merkezi yere daha yakın olduğundan virajlarda yol tutuşu daha iyi olacak, araç savrulmadan dönebilecektir.

*Daha geniş lastikler daha iyi yol tutuşu sağlar (kuru asfalt yolda). Bunun sebebi daha geniş lastiklerin, daha yumuşak yapısal özelliğe sahip olmasındandır, daha yumuşak lastiğin sürtünme katsayısı daha yüksek olduğundan yol tutuşu daha iyi olur. Yani daha iyi yol tutuşu lastiğin geniş olması sebebiyle değil, geniş lastiklerde daha yumuşak lastiğin (kauçuğun) kullanılabilmesi sebebiyledir.  

Yol tutuşu = sürtünme kuvveti; Sürtünme kuvveti = aracın ağırlığı x sürtünme katsayısıdır. Geniş lastiklerin yolla temas yüzeyi daha fazladır fakat, sürtünme kuvvetinin, temas eden yüzeyin artmasıyla bir ilgisi yoktur.

(Fizik kanunu: Sürtünen yüzeylerin büyüklüğü, sürtünme kuvvetine etki etmez)

Dar lastiklerin yanak yüksekliği daha fazladır, daha fazla yanak yüksekliğinin aracın yükünü taşıyabilmesi için, lastiğin malzeme olarak biraz daha sert olması gerekir, daha sert lastik nispeten daha düşük sürtünme katsayısı.

Yumuşak malzemeden lastiklerin (yanaklarının) aracın yükünü taşıyabilmesi için daha geniş olmaları gerekir, geniş lastiklerin yanak yüksekliği daha azdır (ince yanak), düşük yanak yüksekliği aracın yükünü burulmadan taşıyabilir. Daha yumuşak lastik demek nispeten daha fazla sürtünme katsayısı demektir, bu da daha iyi bir sürtünme kuvveti ve daha iyi bir yol tutuşu demektir.

Lastik Yuvarlanma Direnci Nedir?

Lastik yuvarlanma direnci, araçta yakılan yakıttan elde edilen enerjinin bir kısmını harcayan, lastiğin dönmeye karşı göstermiş olduğu dirençtir. Lastik dönerken, yol yüzeyine temas eden kısmı deforme olur ve temas sona erdiğinde hemen eski halini alır. Yani lastik her tur dönüşünde sürekli deforme olur ve eski haline geri döner, buna elastik deformasyon denir.

Lastiğin yolda yuvarlanma hareketi sırasında deforme olup bükülmesi sırasında, kauçuk malzeme esneyip şekil değiştirmektedir. Bu şekil değiştirme sonucu lastik ısınır. Yani depodaki benzini yakıp hareket enerjisi üreten motorun, bu hareket enerjisinin bir kısmı, lastiğin yuvarlanma direnciyle ısı enerjisine dönüşmesine sebep olur, bu kaybolan enerjidir.

Enerjinin bir kısmı sürekli olarak bu yuvarlanma direncini yenmek için harcanır.

Yuvarlanma direnci arttıkça, motorun aracı hareket ettirmesi için gereken enerji de artar, bu durumda daha fazla yakıt yakar.

Yuvarlanma direnci, yük arttıkça, lastik basıncı azaldıkça, temas yüzeyi arttıkça artar.

(Bkz: Jant Büyütmek - Araca Daha Büyük Jant Takmak)