1960 itibariyle Zanzibar ve Pemba nüfusu kabaca 400.000 yerli/zenci, 100.000 Arap, 20.000 Hintli ile 150 kadar Avrupalı imiş. Arazinin (ve karanfil gelirinin) tamamına yakını Araplarınmış. Rehavet içinde yavaş yavaş fakirleşen, Hintli tefecilere boğazına kadar borçlu, geçmişin anılarıyla yaşayan, nazik ve cömert insanlar olarak anlatıyorlar. Hintliler dükkâncıymış. Bütün bakkal dükkânları onlarınmış. Tüketici kredisi işine de onlar bakarmış.
İngilizler 1959’da giderayak parlamento seçimi yaptırmışlar. Pemba halkı Zanzibarlılara gıcık kaptığından, hem üstelik Zanzibar’dan daha dinibütün Müslüman olduklarından, Arap partisini (ZNP) desteklemişler. Kıl farkıyla Arap partisi kazanmış, Zenci partisi (ASP) kaybetmiş. 1963'teki ikinci seçimde de aynı sonuç çıkmış. Kaybedenler bu işe bozulmuş, huzursuzluk çıkarmışlar, o devirde pek moda olan ulusçu-Marksist söylemlere meyletmişler. Sultan Cemşid bin Abdullah’ın hükümeti paniğe kapılıp ciddi bir yanlış yapmış, İngilizlerin zencilerden kurmuş olduğu polis gücünü dağıtmış. Yerine başka şey kurmayı da “bukra inşallah” deyip ihmal etmiş.
10 Aralık 1963’te İngilizler törenle bayrağı devredip adadan çekilmişler. Aslında çekilmeleri için ada kaynaklı bir talep yok görünüyor. “Bütün Afrika’dan çekilirken burada kalmamızın bir anlamı yok” deyip gitmişler sanırım. Zanzibar hükümetinin bir tabur İngiliz askeri konuşlandırma talebini de resmen reddetmişler.
12 Ocak 1964’te işinden atılmış polislerden Ugandalı John Okello isimli bir serserinin önderliğinde 600 kişilik bir kalabalık polis haklarının iadesi için gösteri yapmış. Akşama doğru iş çığırından çıkmış, göstericiler polis karakollarını basıp silah depolarını ele geçirmişler. Halk bu işi sevip onlara katılmış. Sonraki birkaç gün boyunca adadaki Arap ve Hint mallarının tamamı yağmalanmış. Muhafazakâr tahminlere göre 20.000 (kimi kaynaklara göre 50.000 veya daha fazla) Arap ve Hintli öldürülmüş. Bütün kadınların ırzına geçilmiş. Kalanlar da varını yoğunu bırakıp Umman’a veya Hindistan’a kaçmış.
Halen Umman’da anadili Swahili olan 50-60.000 Zanzibar muhaciri Arap yaşar diyorlar. Hint kökenlilerden, öz adı Ferruh Bulsara olan Freddy Mercury ile ailesi de 1964 mültecilerindenmiş. Sersefil İngiltere’ye kapağı atmışlar.
 |
| Zanzibar'da Arap cesetleri, Ocak 1964 |
Bugün Zanzibar’da Arap ve Hintli yok. (Pemba’da az bir miktar kalmış.) Adada “devrimci-sosyalist tek parti rejimi” adı altında çapul ve talan düzeni 1980’lere dek sürmüş. Karanfil çiftlikleri yüzüstü bırakılmış. Altyapı çürümüş. Sefalet ve rüşvette dünya rekorları kırılmış. Sonra yavaş yavaş işler normale dönmüş. Adaların toprağı öyle bereketli, havası öyle latif, insanları öyle sevimli, öyle şeker ki, geçmişi bilmezsen sanırsın cennet bahçesi.
12 Ocağı halâ “Devrim Günü” olarak coşkuyla kutluyorlar maamafih. Bizde en azından 24 Nisan milli bayram değil. Henüz.
*
Kıssadan hisseleri de çıkaralım ki eksik kalmasın.
1. Avrupalıları kesmeye gücün yetmiyorsa onların himaye ettiği yerli azınlıkları kesmekle kendini tatmin edebilirsin.
2. Soykırım yapmak için ideal zaman İngilizlerin sırtını döndüğü zamandır (bizde Dünya Savaşını fırsat bilmişlerdi).
3. Ulusal bağımsızlıkçılık ve sosyalistlikle soykırımcılık arasında yapısal bir bağ vardır.
4. İngilizlerin kolonileri terk etmesi fena olmuştur.
6 ama iflah etmez. Nereye gitsen, hamama deli gelmiş gibi, herkesin bildiği gerçeği iftira sanıp öfkelenirsin.
7 herkesi düşman sanıp, herkese düşman olursun vesselâm. .
Ulusal bağımsızlıkçı sosyalizm olmaz, bu tartışmalar geride kaldı artık, üstteki genelleme ile Ermeni soykırımından sosyalistler de sorumludur sonucunu çıkarabiliriz. Ama bu çıkarsama yanlış olacaktır...
Ayrıca 17. yy sonlarından beri köle ticareti yapıyorlardı Araplar diye ilk başta siz yazmışsınız, sonuçta önce köle ardından da vasıfsız işgücü olan bir halkın marksist ve bağımsızlıkçı bir siyaseti sahiplenmesi de pek yadırganacak bir şey olmasa gerek. Sen adamı satarak tehcir etmişsin toprağından. 300 sene adamın bedenini sat sonra da İngiliz'le birlik olup bir de tepesine çök sonra vay efendim neden kestiler de. Bir de hala zenci diyorsun, bu önce kendi aklını küçümsemektir sonra bizim. Bu zenci lafını bu yazıyı ingilizceye çevirsen nasıl yazacaktın, bir söyle, merak ediyorum.